Glassgow (Glassgow Coma Scale – GCS) là thang điểm dùng để lượng giá tình trạng ý thức của bệnh nhân, được hai giáo sư khoa thần kinh trường đại học Glassgow là Graham Teasdale và Bryan J. Jennet giới thiệu năm 1974. Ban đầu GCS được áp dụng trên những bệnh nhân bị chấn thương đầu, sau đó GCS còn được dùng cho nhiều bệnh khác. GCS được lượng giá dựa trên tình trạng mở mắt (E - Eye openning), lời nói (V - best verbal response) và vận động (M – best motor response) với số điểm cao nhất là 15 và thấp nhất là 3 điểm
Điểm GCS = E + V + M
Thang điểm Glassgow dùng cho người lớn:
Đáp ứng bằng mắt (E)
Có 4 mức điểm:
- 4 điểm: Tự mở mắt.
- 3 điểm: Mở mắt khi nghe gọi. (Cần phân biệt với ngủ, nếu bệnh nhân ngủ và mở mắt khi bị đánh thức thì ghi là 4 điểm, không phải 3 điểm).
- 2 điểm: Mở mắt khi bị làm đau. (Ấn vào giường móng, nếu không đáp ứng mới dùng các phép thử khác gây đau nhiều hơn - ấn trên hốc mắt hoặc trước xương ức bằng góc giữa đốt ngón tay thứ nhất và thứ hai).
- 1 điểm: Không mở mắt.
Đáp ứng bằng lời nói (V)
Có 5 mức điểm:
- 5 điểm: Trả lời chính xác. (Bệnh nhân trả lời đúng những nội dung đơn giản, quen thuộc như tên, tuổi của bản thân, quê quán, mùa, năm v.v.).
- 4 điểm: Trả lời, nhưng nhầm lẫn. (Bệnh nhân vẫn "nói chuyện" được với người khám nhưng tỏ ra lú lẫn trong các câu trả lời).
- 3 điểm: Phát ngôn vô nghĩa. (Bệnh nhân có thể nói thành câu, nhưng không "nói chuyện" với người khám).
- 2 điểm: Phát âm khó hiểu. (Có thể kêu rên, nhưng không thành những từ ngữ hẳn hoi).
- 1 điểm: Hoàn toàn im lặng.
Đáp ứng vận động (M)
Có 6 mức điểm:
- 6 điểm: Thực hiện yêu cầu. ("Tuân lệnh", làm những việc đơn giản theo yêu cầu của người khám: mở/nhắm mắt, nắm/xòe bàn tay v.v.)
- 5 điểm: Cấu véo đáp ứng chính xác.
- 4 điểm: Cấu véo đáp ứng không chính xác.
- 3 điểm: Co cứng (kiểu) mất vỏ khi đau. (Phản xạ bất thường: co cứng các chi - tư thế của người bị tổn thương vỏ não).
- 2 điểm: Duỗi cứng (kiểu) mất não khi đau. (Co cơ khiến cho vai xoay trong, cánh tay bị úp sấp xuống - tư thế của người bị tổn thương não).
- 1 điểm: Không đáp ứng với đau.
Mức độ hôn mê được đánh giá theo Glassgow:
Nặng: GCS =< 8 điểm
Trung bình: GCS 9 – 12 điểm
Nhẹ: >= 13 điểm
Thang điểm hôn mê Glasgow trong nhi khoa
Thang điểm Glasgow dành cho người lớn nhiều khi không thích hợp để áp dụng cho trẻ em, nhất là ở các bé dưới 36 tháng tuổi (lứa tuổi mà hầu hết trẻ em đều nói chưa rành). Do đó, người ta đã thiết lập thang điểm hôn mê Glasgow trong nhi khoa (tiếng Anh: Pediatric Glasgow Coma Scale, viết tắt PGCS).
Thang điểm này cũng gồm 3 loại đáp ứng: mắt (E), lời nói (V) và đáp ứng thần kinh vận động (M). Điểm thấp nhất là 3 (hôn mê sâu hoặc chết), và cao nhất là 15 (trẻ hoàn toàn tỉnh và đang thức).
Đáp ứng bằng mắt tốt nhất (E)
Có 4 mức điểm:
- 4 điểm: Mở mắt tự phát.
- 3 điểm: Mở mắt khi nghe gọi. (Cần phân biệt với ngủ, nếu trẻ ngủ và mở mắt khi bị đánh thức thì ghi là 4 điểm, không phải 3).
- 2 điểm: Mở mắt khi bị làm đau. (Mô tả ở phần người lớn).
- 1 điểm: Không mở mắt.
Đáp ứng bằng lời nói tốt nhất (V)
Có 5 mức điểm:
- 5 điểm: Trẻ giao tiếp bình thường (bằng lời nói nếu đã biết nói).
- 4 điểm: Trẻ bứt rứt, khó chịu và khóc thường xuyên.
- 3 điểm: Trẻ kêu la khi bị làm đau.
- 2 điểm: Trẻ rên rỉ khi bị làm đau, nhưng không thành những từ ngữ hẳn hoi.
- 1 điểm: Hoàn toàn im lặng.
Đáp ứng vận động tốt nhất (M)
Có 6 mức độ:
- 6 điểm: Trẻ cử động tự nhiên, có chủ đích.
- 5 điểm: Trẻ co tay hoặc chân bị sờ chạm.
- 4 điểm: Trẻ co tay hoặc chân bị làm đau.
- 3 điểm: Co cứng (kiểu) mất vỏ khi đau.
- 2 điểm: Duỗi cứng (kiểu) mất não khi đau.
- 1 điểm: Không đáp ứng với đau.
Thang điểm Glassgow tỏ ra hạn chế khi đánh giá ý thức ở những bệnh nhân bị liệt, bị câm điếc hoặc mất cảm giác đau do bất cứ bệnh lý nào trước đó cũng như những bệnh nhân sử dụng rượu, hoặc các thuốc có ảnh hưởng đến tri giác.
GCS có ý nghĩa trong việc theo dõi tình trạng bệnh nhân hơn là để tiên lượng bệnh
Với cùng một số điểm Glassgow nhưng điểm E, V, M khác nhau thì tiên lượng bệnh lại khác nhau (Healey C 2014 ), chẳng hạn với GCS (E+V+M) = 4
Nếu E=1, V=1, M=2 thì tiên lượng tử vong là 48%
Nếu E=1, V=2, M=1 thì tiên lượng tử vong là 27%
Nếu E=2, V=1, M=1 thì tiên lượng tử vong chỉ là 19%
Do vậy, việc đánh giá chi tiết các điểm E, V, M có ý nghĩa hơn là đánh giá tổng số điểm GCS
Khuyến cáo không nên sử dụng thang điểm GCS đơn độc theo dõi mức độ hôn mê, tình trạng tổn thương não cũng như tiên lượng bệnh
Tags:
Từ điển y khoa